« هُوَ الَّذِی یُصَلِّی عَلَیْكُمْ وَ مَلائِكَتُهُ لِیُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ كانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیماً ؛ او كسى است كه بر شما درود مىفرستد و فرشتگان او (نیز بر شما درود مىفرستند) تا شما را از تاریكىها (كفر، شرك، جهل، تفرقه و خرافات) به سوى نور (ایمان، تقوا، علم و وحدت) در آورند و او به مؤمنان مهربان است.»(احزاب 43)
" یصلى" از ماده " صلاة" در اینجا به معنى توجه و عنایت مخصوص است، این عنایت در مورد خداوند همان نزول رحمت است ، و در مورد فرشتگان استغفار و تقاضاى رحمت مىباشد، چنان كه در آیه 7 سوره غافر مىخوانیم: « وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا: حاملان عرش خدا براى مؤمنان استغفار مىكنند .»
به هر حال این آیه بشارت بزرگ و نوید عظیمى براى مؤمنانى كه همواره به یاد خدا هستند (طبق آیه قبل كه پیش از این بحث كردیم) در بر دارد ، چرا كه با صراحت مىگوید: آنها در سیر خود به سوى اللَّه تنها نیستند ، بلكه به مقتضاى" یصلى" كه فعل مضارع است و دلیل بر استمرار مىباشد ، همواره زیر پوشش رحمت خداوند و فرشتگان او قرار دارند ، در سایه این رحمت پردههاى ظلمت شكافته مىشود ، و نور علم و حكمت و ایمان و تقوا را بر قلب و جان آنها مىپاشد.
آرى این آیه بشارتى است بزرگ براى همه سالكان راه حق و به آنها نوید مىدهد كه از جانب معشوق كِشِشى نیرومند است، تا كوشش عاشق بیچاره بجایى برسد!
این آیه تضمینى است براى همه مجاهدان راه " اللَّه" كه سوگند شیطان در زمینه اغواى فرزندان آدم دامان آنها را نمىگیرد، چرا كه در زمره خالصان و مخلصان قرار دارند، و شیطان از همان روز نخست از گمراه ساختن آنها اظهار عجز و ناتوانى كرده و گفته است : « فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ إِلَّا عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ ؛ به عزتت سوگند همه را گمراه مىكنم جز بندگان مخلصت!» (ص- 82 و 83)
جمله «وَ كانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیماً » با توجه به اینكه " كان" فعل ماضى است و دلیل بر این است كه همیشه خداوند نسبت به مؤمنان رحمت خاصى داشته ، تأكید مجددى است بر آنچه در آغاز این آیه آمده است .
آرى این رحمت خاص خدا است كه مؤمنان را از ظلمات اوهام و شهوات و وساوس شیطانى بیرون مىآورد و به نور یقین و اطمینان و تسلط بر نفس رهنمون مىگردد كه اگر رحمت او نبود ، این راه پر پیچ و خم هرگز پیموده نمىشد.
یك نتیجه مهم كه به نظر می آید از این آیه می توان گرفت این است كه در آیهى قبل فرمود: خدا را بسیار یاد كنید. در این آیه مىفرماید: خداوند بر شما صلوات مىفرستد، گویا صلوات خدا ذكر كثیر شماست : مثل آیهى «فَاذْكُرُونِی أَذْكُرْكُمْ» (بقره، 152)
او كسى است كه بر شما درود مىفرستد و فرشتگان او (نیز بر شما درود مىفرستند) تا شما را از تاریكىها (كفر، شرك، جهل، تفرقه و خرافات) به سوى نور (ایمان، تقوا، علم و وحدت) در آورند و او به مؤمنان مهربان است
پیامهای آیه:
1ـ راه دعوت مردم به دین ، درود و رحمت است : «یُصَلِّی عَلَیْكُمْ ... لِیُخْرِجَكُمْ»
2ـ فرشتگان، هم بر مؤمنان درود مىفرستند : «یُصَلِّی عَلَیْكُمْ وَ مَلائِكَتُهُ لِیُخْرِجَكُمْ» و هم براى آنان استغفار مىكنند : «وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا» (غافر، 7)
3ـ انسان در خارج شدن از ظلمات، به امداد الهى نیاز دارد و عقل و علم بشر كافى نیست : «هُوَ الَّذِی یُصَلِّی ... لِیُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ»
4ـ تاریكىها، متعدّد است : «الظُّلُماتِ» تاریكى جهل، شرك، تفرقه، غفلت و خرافات.
5ـ ایمان به خداوند و حقایق الهى ، نور راه انسان است : «إِلَى النُّورِ وَ كانَ بِالْمُؤْمِنِینَ»
6ـ ایمان، كلید دریافت رحمت ویژهى الهى است : «بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیماً»
سلام سخن رسمى بهشتیان است
« تَحِیَّتُهُمْ یَوْمَ یَلْقَوْنَهُ سَلامٌ وَ أَعَدَّ لَهُمْ أَجْراً كَرِیماً ؛ تحیّت آنان در روزى كه خدا را ملاقات كنند سلام است و خداوند براى آنان پاداشى نیكو فراهم كرده است .» (احزاب 44)
كلمهى «تحیت» از «حیات» ، به معناى دعا كردن براى سلامتى و حیات دیگران است.
مراد از «یَوْمَ یَلْقَوْنَهُ» ، «روز ملاقات» ، روز رستاخیز است كه با كنار رفتن پردهها ، انسان به مقام شهود باطنى و دید قلبى مىرسد و خدا را ملاقات مىكند . كه این روز ، " لقاء اللَّه" نامیده شده ، و معمولاً این تعبیر در آیات قرآن در همین معنى به كار مىرود.
(فخر رازى در تفسیر كبیرش در اینجا بیان جالبی دارد او مىگوید: " انسان در این دنیا به خاطر غرق شدن در امور مادى و تلاش براى معاش غالباً از خدا غافل مىشود ، ولى در قیامت كه همه این مشغله های فكرى بر طرف مىگردد ، انسان با تمام وجودش متوجه پروردگار عالم مىشود و این است معنى لقاء اللَّه )"
سلام هم از طرف خداوند است : «سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ» (یس، 58) هم از سوى فرشتگان است : «سَلامٌ عَلَیْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ» (رعد، 24)
هم نشانهى سلامتى است : «ادْخُلُوها بِسَلامٍ آمِنِینَ» (حجر، 46) (سلامت از عذاب و از هر گونه درد و رنج و ناراحتى) ، هم سخن رسمى بهشتیان است : «قِیلًا سَلاماً سَلاماً» (واقعه، 26)
همه مجاهدان راه " اللَّه" كه سوگند شیطان در زمینه اغواى فرزندان آدم دامان آنها را نمىگیرد ، چرا كه در زمره خالصان و مخلصان قرار دارند، و شیطان از همان روز نخست از گمراه ساختن آنها اظهار عجز و ناتوانى كرده و گفته است : « فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ إِلَّا عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ ؛ به عزتت سوگند همه را گمراه مىكنم جز بندگان مخلصت!»
قرآن کریم مقام مؤمنان و پاداش آنها را به عالیترین وجه و در كوتاهترین عبارت ترسیم كرده و مىگوید :" تحیت فرشتگان الهى به آنها در روز قیامت روزى كه او را دیدار مىكنند، سلام است : (تَحِیَّتُهُمْ یَوْمَ یَلْقَوْنَهُ سَلامٌ)."
گر چه بعضى از مفسران معتقدند كه معنى" تحیتهم" اشاره به درود و تحیت مؤمنان به یكدیگر مىباشد ، ولى با توجه به آیات قبل كه در آن سخن از صلاة و رحمت الهى و ملائكه در این جهان بود ، ظاهر این است كه این تحیت نیز از ناحیه فرشتگانش در آخرت است ، چنان كه در" آیه 23 سوره رعد" مىخوانیم: « وَ الْمَلائِكَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ كُلِّ بابٍ سَلامٌ عَلَیْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ : آن روز فرشتگان از هر درى بر مؤمنان وارد مىشوند ، و به آنها مىگویند سلام بر شما به خاطر صبر و شكیباییتان".
بعد از این تحیت كه در حقیقت مربوط به آغاز كار است اشاره به پایان كار آنها كرده، مىفرماید: "خداوند براى آنها پاداش پر ارزشى فراهم ساخته است : (وَ أَعَدَّ لَهُمْ أَجْراً كَرِیماً)."
(جملهاى كه در عین اختصار همه چیز در آن جمع است و همه نعمتها و مواهب در آن نهفته است .)
پیامهای آیه:
1ـ سلام، درودِ بهشتى و بهشتیان است : «تَحِیَّتُهُمْ ... سَلامٌ»
2ـ پاداشهاى الهى ، هم بزرگوارانه است ، هم بزرگ و گرانقدر : «أَجْراً كَرِیماً» ، «أَجْراً عَظِیماً» (نساء، 40)
...........................................................................................................................................
منابع :
1- تفسیر نور ، ج9
2- تفسیر نمونه ، ج17
3- تفسیر كبیر فخر رازی
تصویری از قیامت بر مبنای قرآن 
